HABARLAR

Mineral dökünleriň ähmiýeti

Himiýa senagaty ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ýokary depginlerde ösýän pudaklarynyň biri bolup, ony ösdürmegiň strategiýasy ýerli çig maly senagat taýdan özleşdirip, has doly ulanmaga, bu ugruň eksport kuwwatyny artdyrmaga, obasenagat toplumyny durnukly ösdürmäge gönükdirilendir. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna», «Türkmenistanda himiýa ylmyny we tehnologiýalaryny toplumlaýyn ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, himiýa pudagyny döwrebaplaşdyrmak, öňdebaryjy tehnologiýalar, innowasiýalar hem-de ylmyň gazananlary esasynda ykdysadyýetimizi ösdürmekde himiýa ylmynyň, tehnologiýalarynyň tutýan ornuny has-da ýokarlandyrmak meýilleşdirilýär.

11 Ýanwar 2022

Ylym

Taryha baglanan ykbal

Alym Arkadagymyz «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly eserinde: «Ylym-bilim, döredijilik babatynda danyşmentler: «Ilden alynýan, ile hem berilýän baýlyk» diýýärler. Ylym özüniň ýönekeý manysynda daşarky dünýä syn etmegiň netijeleridir» diýip ýazýar. Hormatly Prezidentimiz halkymyzyň taryhyny we medeniýetini öwrenmek, ony täzeden dikeltmek işini ösdürmäge aýratyn ähmiýet berýär. Bagtyýar zamanamyzda şöhratly taryhymyzy we milli medeniýetimizi öwrenmäge örän uly üns berlip, ömrüni ylym-bilim ulgamyna bagyş eden adamlaryň mertebesi belent tutulýar. Her bir halk özüniň geçmiş taryhy we medeniýeti bilen tanalýar. Taryhdan geçmişi öwrenip, şu güne göz ýetirip, geljege nazar aýlap bolýar. «Geçmişi bolmadygyň, geljegi-de bolmaz» diýlen atalar sözi tüýs taryh ylmyna bagyşlanyp, onuň ähmiýetini düşnükli dilde beýan edýär. Watanymyzyň taryhyny we medeniýetini çuňňur öwrenmekde uly hyzmatlary bitiren alymlaryň biri hem taryh ylymlarynyň kandidaty Ata Nuryýewdir.

10 Ýanwar 2022

Ylym

Ylmy-amaly maslahat

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynda Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň Mary şäher komiteti bilen bilelikde, professor mugallymlaryň we talyp ýaşlaryň, institutyň ilkinji partiýa guramasynyň agzalarynyň gatnaşmagynda energetika diplomatsiýasy barada ylmy-amaly maslahat geçirildi. Maslahatda ýurdumyzda alnyp barylýan energiýa serişdeleriniň üstaşyr geçirilişiniň ygtybarlylygyny we howpsuzlygyny üpjün etmek babatda öňde goýlan wezipeler, durmuşa geçirilýän işler hakynda giňişleýin bellenildi. Maslahata bu ugurda zähmet çekýän hünärmenler hem gatnaşyp, talyp ýaşlar özlerini gyzyklandyrýan sowallar bilen hünärmenlere ýüzlenip, özara sowal-jogap alyşdylar.

6 Ýanwar 2022

Ylym

Bileniň — baýlygyň

Geografiki adalgalar Tebigat täsinliklerini, gözelliklerini söýmeýän, küýsemeýän bir barmyka? Köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde agzalýan geografiki gurşawyň adalgalaryny günde birnäçe gezek agzap geçýäris. Bu adalgalar adamlaryň arasynda adaty gepleşik sözleri bolup galyberdi. Men özümiň şu makalamda gürrüňdeşligimize siňip giden geografiki adalgalaryň manysyny beýan etmegi makul bildim.

5 Ýanwar 2022

Ylym

Rowaýatlar — milli terbiýäniň gözli çeşmesi

Halkymyzyň ruhy hazynasynda hekaýatlardyr rowaýatlar mynasyp ornuny tapypdyr. Munuň düýp sebäbi ata-babalarymyzyň rowaýatdyr hekaýatlaryň mynasyp nesli terbiýelemekdäki ähmiýetine ençeme müňýyllyklary boýlaýan durmuş tejribesinde anyk göz ýetirendikleri bilen berk baglydyr. Ýaş nesle berilýän terbiýäniň hemmetaraplaýyn kämil bolmagy üçin ata-babalarymyz rowaýatlaryň, hekaýatlaryň mowzuk hem mazmun taýdan baý, täsirliligi taýdan ýiti bolmagynyň aladasyny edipdirler. Bu hakykat hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda has kämil derejede belentlige göterilýär. Gahryman Arkadagymyzyň kitabynda halkymyzyň il-ýurduna wepadarlygy we halkyň öňüne düşüp, döwleti dolandyran şahsyýetlere ak ýürekden gulluk edişiniň beýik nusgasyny beýan edýän rowaýatlar aňa hem kalba ýetirýän täsirliligi bilen biygtyýar ünsüňi özüne çekýär. Bu kitabyň bahasyna ýetip bolmajak ähmiýetiniň ýene bir tarapy islendik okyjyda söz sungatymyzyň terbiýeçilik babatyndan tapylgysyz halk döredijilik eserlerini halkyň hakyda hazynasyndan we bar bolan beýleki çeşmelerden gözlemek höwesini döredýänligindedir. Nesil terbiýesinde bahasyna ýetip bolmajak ähmiýeti bolan halk döredijilik eserlerimizi dikeltmekde halypaçylyk nusgasyny görkezýän Gahryman Arkadagymyzyň başl

27 Dekabr 2021

Ylym

Dünýä genji-hazynasynyň gymmatlyklary

Her bir halkyň öz medeniýeti bar, ol şol medeniýeti bilen dünýä medeniýetiniň baýlaşmagyna goşandyny goşýar. Biziň keremli topragymyz bolsa hormatly Prezidentimiziň aýdyşy ýaly, adamzadyň medeni ösüşiniň sallançagydyr. Milletiň millet hökmünde tanalmagyna getiren türkmen medeniýeti ajaýyp ösüşleriň we kämilligiň ýoluny geçdi, dünýäniň medeni genji-hazynasyna taýsyz milli gymmatlyklaryny goşdy. Ynha, bular barada biz Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň dünýä taryhy we ony okatmagyň usulyýeti kafedrasynyň dosenti, taryh ylymlarynyň kandidaty Açyldurdy Taganow bilen söhbetdeş bolduk. — Söhbedimizi gözbaşyny müňlerçe ýyllardan alyp gaýdýan özboluşly milli medeni mirasymyz barada hormatly Prezidentimiziň ýazan eserlerinden başlaýsak örän ýerine düşjek. Şol eserlerde henize çenli aýdylmadyk köpsanly gymmatly pikirleriň alym hökmünde siziň ylmy gözlegleriňizde, taryhy öwretmeklik ýaly haýyrly işiňizde ýol-ýörelgelik ähmiýeti örän uly bolsa gerek?!

22 Dekabr 2021

Ylym

Alym hünärmeniň göreldesi

Watanymyzda kärine ussat, halypa alym hünärmenlere uly hormat goýulýar, olaryň bitiren işlerine ýokary baha berilýär. Uzak ýyllar bäri zähmet çekip gelýän, «Türkmennebit» döwlet konserniniň «Nebitgazylmytaslama» institutynyň guýulary düýpli abatlaýyş laboratoriýasynyň esasy ylmy işgäri Şyhguly Tulegenow hem şeýle hormat-sarpanyň eýesidir. Ol 1956-njy ýylda Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynyň Oglanly şäherçesinde dünýä inýär. Obasynda sekizýyllyk mekdebi okap, 1974-nji ýylda Balkanabat şäherindäki 2-nji mekdepde orta bilim alýar. Şol ýylda Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersitetine okuwa girýär. Ony 1979-njy ýylda tamamlap, himik-inžener, himiýa mugallymy hünärini ele alýar. Ylma bolan höwes ony «Nebitgazylmytaslama» institutyna getirdi. 1980-nji ýylda institutyň gidrogeologiýa we geohimiýa barlaghanasynda inžener wezipesinde zähmet ýoluna başlady. 1983 — 1985-nji ýyllarda şol institutyň gatlaklaryň nebit berijiligini ýokarlandyrmagyň täze usullary laboratoriýasynda kiçi ylmy işgär wezipesinde işledi.

21 Dekabr 2021

Ylym

Ylmy barlaglar — ösüşlere badalga

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiz GurbangulyBerdimuhamedowyň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzyň bilim ulgamy täze ösüşlere eýe bolýar. Ulgamyň işini döwrebap derejede guramak, oňa innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, ýaşlara berilýän bilimiň hilini ýokarlandyrmak, bu babatda milli aýratynlyklary göz öňünde tutmak bilen, dünýä tejribesinden ugur almak, sanly bilim ulgamyna geçmek boýunça giň möçberli işler alnyp barylýar. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasynda» öňde goýlan wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sanly bilimi ösdürmek üçin, ilkinji nobatda, bilim ulgamynda zähmet çekýän mugallymlardyr hünärmenleriň, şeýle-de bilim alýanlaryň häzirki zaman kompýuter tehnologiýalaryndan ussatlyk bilen baş çykarmaklary döwrüň talabydyr. Bu wezipeleri ýerine ýetirmek maksady bilen, institutymyzda 2014-nji ýyldan bäri «Ösüş» ylmy-barlag merkezi hereket edýär. Bu merkez ylmyň we tehnikanyň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy-barlag işlerini guraýar hem-de amala aşyrýar. Onda ylmy-barlag işler professor-mugallymlaryň ýolbaşçylygynda alnyp barylýar.

21 Dekabr 2021

Ylym

Plastik we polimer önümleri ulanmagyň düzgünleri

Dürli keselleriň öňüni almak maksady bilen, iýmit önümleriniň iýmitlik gymmatyny goramak, olary terligine, howpsuz saklamak üçin olaryň saklanyş düzgünleriniň pugta berjaý edilmegi zerurdyr. Azyk önümleri bilen galtaşýan önümleriň biri hem polimer materiallardan ýasalan gaplardyr. Gap-çanak plastikasy 40 ýyla golaý wagt mundan öň peýda boldy. Ylmyň häzirki zaman derejesi azyklyk harydyň görnüşine, daşamak, saklamak şertlerine, ulanylyş aýratynlyklaryna, maksadyna baglylykda berlen häsiýetleriň islendik toplumy bilen gaplama materiallary döretmeklige mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda azyk önümlerini gaplamakda polietilen, polipropilen, polistirol, poliamidler, poliwinilhlorid, polimetilmetakrilat, aminoplastlar, penoplastlar, fenoplaslar, ftoroplastlar, rezinler ýaly polimer materiallary ulanylýar. Polimer kompozisiýalaryň aglabasynyň düzüminde plastifikatorlar, dolduryjylar, gatadyjylar, reňkleýjiler, eredijiler, bug döredijiler, çalgy maddalary we polimerleriň berkligini güýçlendirýän, deformasiýasyny peseldýän, ýygrylmagyna päsgel berýän, çeýeligini, himiki durnuklylygyny, ýanmazlygyny ýokarlandyrýan maddalar bolýar. Kadada bolşy ýaly, bu goşundylar we pes molekulýar garyndylar polimer bilen himiki bagly däl. Bu bolsa olaryň aýratyn şertlerde galtaşýan gurşawyna — ho

18 Dekabr 2021

Ylym

Düýe malym — dünýe malym (Tanyş boluň, ýaş alym!)

Türkmenistanly ýaş alym düýe süýdüni we çalyny toz görnüşe getirip, uzak wagtlap saklamagyň tehnologiýasyny işläp düzdi Düýe çaly. Hany aýdyň, şu aňlatmany okan dessiňize siziň seriňize nämeler doldy?! Ilki bilen «sähra gämisi» ― düýe, onuň äwmän, assa-ýuwaşdan ädimleýşi, çal, çalyň gaýtalanmajak tagamy, teşneligi gandyryjy gudraty, melhemlik aýratynlyklary we ýene-ýeneler, şeýlemi?! Hemmeleriň ylalaşaýjak bir hakykaty bar. Düýe çaly hödür edilse hödürden ýüz öwrüp bilmez, onuň satylýan ýeriniň deňesinden geçeniňde bolsa, aýak çekmän geçip bolanok.

15 Dekabr 2021

Ylym