HABARLAR

Soky

Ata-babalarymyzyň geçmiş-taryhda hojalyk hajatlary üçin ulanan senetleriniň ençemesi wagtyň geçmegi bilen muzeý gymmatlyklaryna öwrüldi. Şeýle senet gurallarynyň biri-de sokudyr. Soky içinde galla ýagny, bugdaý, arpa we şuňa meňeş ekinlerden alynýan hasyly — dänäni owradar, döwer ýaly içi köwlüp aýrylýan, köplenç agaçdan, demirden, daşdan ýasalýan hojalyk enjamydyr. Agaç sokular güjüm, erik, tut ýaly gaty, berk agaçlardan ýasalypdyr. Neçjarçylyk ýagny, agaç ussaçylygyny sungat derejesine ýetiren ata-babalarymyz gündelik durmuşynda ulanan sokulary iki görnüşde: pes we dik görnüşde ýasapdyrlar. Kiçiräk süýri ýa-da tegelek şekilli pes görnüşde ýasalan sokular oturyp işlemekde amatly bolupdyr. Boýy dik görnüşde ýasalan sokular aýak üstünde durup işlemäge niýetlenilip ýasalypdyr. Sokularda bugdaý, şaly, jöwen, şeýle-de semeni gaýnatmak üçin gögerdilen bugdaýy döwmek ýaly işleri esasan hojalykda zenan maşgalalar ýerine ýetiripdirler. Sokuda döwlen bugdaýyň tagamynyň özboluşly üýtgeşik bolýandygyny ýaşy birçene baran gojalarymyz, mähriban enelerimiz aýdýarlar. Oturyp ýa-da dik durup el güýji bilen işledilýändigi üçin sokular «el soky» diýlip hem atlandyrylypdyr. Agaçdan ýasalansoň, «agaç soky» hem diýlipdir. Agaçdan edilýän sokudaşyň uzynlygy 80-90

12 Noýabr 2024

Miras

Dowar malynyň ýedi haýry

Ömrüni dowar malynyň yzynda egri taýagyny elinden goýman geçiren çopan gojalaryň biri dowar malynyň ýedi haýryny sanap berdi. Asyl dowar malynyň ýedi zady — eti, süýdi, ýüňi, derisi, içegesi, şahy, ýarysy (iki aýagynyň arasyndaky derisiniň tüýsüz ýeri) adama haýyr berýän ekeni. Goýun-geçiniň etiniň, süýdüniň nämä ulanylýanyny gaýtalap oturmagyň hajaty ýok. Goýnuň ýüňüniň, geçiniň çöpüriniň hem dürli maksatlar üçin ulanylýandygy hemmä mälim.

12 Noýabr 2024

Miras

Pederleriň adyl, türkmen!

Dana şahyrymyzyň doglan senesiniň 300 ýyllygynyň giňden bellenilýän «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda her kim akyldar atamyzyň many-maňyzdan ýüki ýetik döredijiligini wagyz edip, dünýä ýaýmakda şahsy goşandyny goşasy gelýär. Biz hem Magtymguly atamyzyň «Bu gün» goşgusy baradaky halk arasynda aýdylýan rowaýaty okyjylara ýetirmegi makul bildik. Bu rowaýaty Gerkez obasynyň Magtymguly adyndaky 3-nji orta mekdebinde türkmen dili we edebiýaty mugallymy bolup işlän, «Magtymguly Pyragy» muzeýiniň döremegine şahsy goşandyny goşan Durdybike Saparmämmedowanyň gyzlary Oguljeren bilen Ogultuwak eneden eşitdim. Olara hem mähriban käbesi gürrüň beripdir. Durdybike ene bolsa ol rowaýaty ir wagtlar garry gaýynlarynyň we rawyçy oba ýaşulularynyň çaý başynda, toý-tomguda hem-de nesillere aslyňa mynasyp bolmak hakynda berýän öwütlerinden, süýjüdip-süýjüdip edýän söhbetlerinden gulagy ganansoň, onuň hakydasyna berk ornandygyny aýdar eken. Şolaryň biri-de, Buzlypolat serdaryň ömri bilen baglanyşykly.

12 Noýabr 2024

Miras

Milli lybasym

Gahryman Arkadagymyz «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda: «Hünäri kämilleşdirmekde ukyp hem-de endik esasy orny eýeleýär» diýip belleýär. Pederlerimiziň ukyp-başarnygy bilen hünärli gollaryndan çykan lybaslary nepisligi, milli aýratynlygy bilen dünýä medeniýetine uly goşant goşup gelipdir. Bu ugurda oglanlar üçin döredilen «akgaýma» tahýalara, gyzlar üçin niýetlenen «gültahýalara», gelinler üçin taýýarlanan gülälekli sährany ýada salýan gyzyl ketenilere, kürtelere, mährem enelerimiz üçin dokalan düýpli gyňaçlara, ýigitler üçin dokalan gyrmyzy donluklara, ýaşululara niýetlenip dokalan çäkmenlik matalara, olardan tikilen lybaslara nazaryň düşende, gözüň dokunyp, bu ugurda yhlas edýän ussatlara guwanjyň artýar. Şeýle ussatlaryň biri hem il arasynda Kakajan telpekçi ady bilen tanalýan Rejep Rejepowdyr. Biz Rejep aga bilen milli lybaslar hakynda pikir alyşmak üçin onuň kiçiräk muzeýi ýada salýan dükanyna bardyk. Rejep agadan bu asylly käre başlaýşy barada soranymyzda, ondan «kakamdan ýa atamdan öwrendim» diýen hörpdäki jogaba garaşdyk. Ýöne alan jogabymyz başgaça boldy. Ol:

11 Noýabr 2024

Miras

Döwre şan beren akyldar

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň 11-nji oktýabrynda paýtagtymyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde «Döwürleriň we siwilizasiýalaryň özara arabaglanyşygy — parahatçylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara forum geçirildi. Ol Magtymguly Pyragynyň döredijilik mirasyny giňden wagyz etmek, Gündogar halklarynyň dilleriniň we edebiýatlarynyň özara baglanyşygyny, söz ussadynyň milli döwletliligi ösdürmekde eýeleýän ornuny, umumadamzat gymmatlyklarynyň genji-hazynasyna goşan goşandyny öwrenmek maksady bilen guraldy. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň forumdaky: «Magtymguly Pyragynyň mirasy biziň üçin uly baýlykdyr. Akyldar şahyryň wesýetlerine wepaly bolmagy biz mukaddes borjumyz hasaplaýarys. Onuň wesýetlerine eýermek bilen, halkymyzyň agzybirligini, bitewüligini, berkarar döwletliligimizi mundan beýläk-de berkideris. Beýleki döwletler bilen dost-doganlyk, hoşniýetli goňşuçylyk, özara bähbitli gatnaşyklarymyzy giňelderis. Biz parahatçylygyň we adamzadyň sazlaşykly ösüşiniň bähbidine öz goşandymyzy goşmaga hemişe taýýardyrys» diýen sözleri bolsa biz — ýaşlar üçin Watan şöhratyna şan goşmaga, ýurdumyzda alnyp barylýan özgertmelere öz goşandymyzy goşmaga çagyryş bolup ýaňlandy.

7 Noýabr 2024

Miras

ÖMRE HEMRA SETIRLER

Pyragynyň söz mirasy aýratyn bir dünýä. Edil adaty dünýäden ynsan durmuşyna dahylly ähli wakany, hadysany tapyp bolşy ýaly, onuň eserlerinden hem ynsan ömrüne degişli barça pursatlary, inçelikleri, pynhanlyklary, täsinlikleri tapyp, duýup bolýar. Pyragynyň setirleri çagalar üçinem, ýaş-ýetginjekler üçinem, orta ýa-da uly ýaşlylar üçin hem gyzykly. Sebäbi onuň setirlerinde biziň üstünliklerimiziň esasy gönezligi bolan ruhubelentlik hakynda, umytdan düşmezlik, ertiriňe, geljegiňe ynam bilen garamak hakynda ajaýyp setirler bar. Manylar mazmuna kybapdaş birnäçe sözler bilen bezelip, setirlere siňdirilipdir welin, olar edil gyzgyn çaýyň içinde eräp giden şeker ýaly, göze görünmese-de, tagamy bildirip dur. Akyldarlar şeýle diýýärler: “Maksatsyz ömür ýaly biderek ýaşaýyş ýokdur”. Ynsanyň ähmiýeti ömrüne many çaýyp bilýänliginde. Öňünde maksat goýup bilýänliginde. Maksadyny hasyl etmek üçin yhlas edýänliginde. Munuň üçin bolsa, ilkinji, nobatda, sabyr-kanagat, soňra arzuw-umyt, ynam-yhlas, töwekgellik, maksada okgunlylyk gerek. Şeýle düşünjeleriň ýadymyzdan çykmazlygy üçin jadyly we manyly sözleri öwran-öwran gaýtalamak gerek. Her gezek sähel ynjap, ýadap, umytdan düşjek bolanymyzda, bu sözler goltugymyzdan göterip, ýene maksatlaryň arzyly ýoluna salýar. Adam

7 Noýabr 2024

Miras

MÄHRIBAN MESGEN

Süýt reňkli köneje ulag obanyň çetinden giriberende sürüjiniň gapdalynda oturan elli-elli bäş ýaşlaryndaky saçy çalaran adam sürüjä ýüzlendi: — Şu ýerde saklaweri!

7 Noýabr 2024

Miras

ZENAN SARPASY – TÜRKMEN HALKYNYŇ MILLI ÝÖRELGESI

Halkyň bagtyýarlygy ilkinji nobatda ýurduň zenanlar baradaky üns-aladasynda, hormatynda ýüze çykýar. Munuň şeýledigine doly düşünýän zenanlar ýurdumyzda jemgyýetçilik durmuşynyň uly işjeň güýjüne öwrülip, döwrüň ösüşlerine seslenme bilen, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan işleriniň giň syýasy mazmunyny açyp görkezmäge, döwrebap başlangyçlary ýola goýmaga öz goşantlaryny goşýarlar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda zenanlara goýulýan sarpa, zenanlar baradaky edilýän işler ata-baba ýol-ýörelgelerimizden, milli däp-dessurlarymyzdan, ruhy gymmatlyklarymyzdan gözbaş alýar. Halkymyzyň kalbynyň owazyna öwrülen dessanlar, altyna gaplaýmaly nakyllardyr atalar sözleri, hüwdülerdir monjugatdylar, ajaýyp toý aýdymlary, milli şaý-sepler Watana, il-güne, mukaddes maşgala ojagyna wepaly, lebzihalal, zähmetsöýer päk ahlakly gelin-gyzlarymyzyň abraý-mertebesiniň elmydama belent tutulyp gelýändigini tassyklaýar. Türkmeniň medeniýetinde nesilleriň terbiýe mekdebi bolan zenan keşbiniň, olaryň halkymyza mahsus häsiýetli aýratynlyklarynyň mynasyp ornunyň bardygyny bellemek gerek.

7 Noýabr 2024

Miras

Umumadamzat gymmatlygymyz

Her bir ýurdy, her bir halky äleme tanadýan ilkinji alamat onuň milli medeniýetidir. Milli medeniýeti dünýä ýaýýan gymmatlyk bolsa milli mirasdyr. Bu iki baýlyk birigip, mirasyň müdimi dowamlylygyny üpjün edýär. Dünýä medeniýetinde, taryhynda öçmejek yz galdyran halkymyzyň özüniň kämil derejede kemala getiren ençeme gymmatlyklary bar. Olardan türkmen atyny, alabaýyny, halysyny, dutaryny agzamak bolar. Ata-babalarymyzyň gadymy mukaddes topragymyzda ençeme döwürleriň dowamynda kemala getiren, nesillere miras galdyrylan milli gymmatlyklarymyzy dünýä ýaýmakda Türkmenistan bilen ÝUNESKO-nyň alyp barýan hyzmatdaşlygy möhüm orna eýedir.

6 Noýabr 2024

Miras

Türkmen tahýasy

Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW:— Türkmen tahýasy asmana meňzeş, edil asman ýaly güberçek edilýär. Edil asman ýaly edilip, oňa «güneşiň» suraty çekilýär. Asman nur eçilip, ýerde ýaşaýyş döredýär. Ynsanyň hem akyl-paýhasynyň, ruhy beýikliginiň şertli mekany ynsan synasynyň başydyr. Halkymyzyň taryhynda erkek adamlar, aýal-gyzlar hemişe başgaply bolupdyr. Şonuň üçin hem türkmenler öz başgaplaryny ýaş aýratynlyklaryna görä keşdeläp tikipdirler. Kiçijik gyzjagazlara tahýa, durmuşa çykmadyk gyzlara gültahýa, durmuş toýunda geýilýän çykyş tahýa ýaly görnüşlerini tikipdirler. Erkek adamlara aglaba akgaýma tahýalar taýýarlanypdyr. Tahýalar barada gürrüň edilende geýilen başa gelşik berýän gültahýalar, akgaýma tahýalar barada gürrüň açmak gyzykly bolsa gerek.

6 Noýabr 2024

Miras