HABARLAR

Iki asyryň juwazy

Geçen asyryň başlarynda Daşoguz şäheriniň etegindäki obalaryň birinden ýaby goşulan ullakan araba «Niredesiň Aýböwür ýaýlasy?!» diýip, gumaksy ýol bilen tigirlenip ugrady. Arabany sürüp barýan ýigidiň göwni hoşdy. Ol mahal-mahal arabanyň üstüne ýüklenen juwaza guwanmak bilen seredýärdi. Dagy näme, onuň söwdasy oňupdy. Näçe wagtdan bäri edip ýören arzuwyna ýetdi. Esli wagt bäri daýhançylykdan ýygnap, artdyran puluna juwaz satyn alypdy. Indem obadaşlarynyň özüni nähili garşy aljakdyklaryny göz öňüne getirip, aýdyma hiňlenip barýardy. Işigiňde juwaz işletmek şol döwürde hemmä ýetdirip duran dereje däldi. Ol ýag siňip, sokusy garalyp giden juwazy ýene bir gezek synlady. «Juwazyň ýasalanyna näçe wagt bolduka?». Bu sowalyň jogabyny ony satan adamyň özi hem takyk aýdyp bilmändi.

18 Mart 2021

Miras

Söýgi siňen senet

Gelin-gyzlarymyzyň hünärli ellerinden dörän milli matalarymyzyň beýany bilen tanyşmak gyzykly bolsa gerek. Türkmen matalary, esasan, üç topara bölünip, olar: nah, ýüpek, ýüň matalarydyr. Nah — pagtadan egirlen ýüplükden dokalan mata. Oňa şular degişlidir:

18 Mart 2021

Miras

Täsin muzeýler

Muzeý sözi grekleriň «museum» sözünden gelip çykyp, «ylhamlar öýi» diýen manyny berýär. Ilkinji muzeý biziň eýýamymyzdan öňki 290-njy ýylda Aleksandriýada «Museýon» ady bilen açylypdyr. Häzirki wagtda dünýä ýüzünde muzeýleriň sany sanardan geçen hem bolsa, olaryň içinde täsinligi bilen saýlanýanlary-da bar. Ine şolaryň käbiri. Paýtun muzeýi. Portugaliýada bolan her bir syýahatçy hökman paýtagt şäher Lissabondaky Milli paýtunlar muzeýine-de baryp görýär. Muzeýiň ýerleşýän binasynyň hem özboluşly taryhy bar. 1787-nji ýylda patyşa Huan VI atda türgenleşik geçmek üçin ýörite meýdança gurdurýar. Şol toplumyň binasy ýyllaryň geçmegi bilen paýtunlaryň muzeýine öwrülýär.

18 Mart 2021

Miras

Bagşylar söz açsa,göwün gül açar

Dessanlar milletiň ruhy baýlygy, ynam-ygtykady hakynda söz açýar. Bagşylar dessan aýtmaga başlamazdan öň, mähellä geňeş salypdyrlar. Magtymguly Garly ýaly ussat dessançy ilki adamlara ýüzlenip: «Halaýyk, «Garry halardan» başlaýynmy, «Ýaş söýerden» gideýinmi, ýa «Garyşyk ýoldan» ýöräbereýinmi?» diýer eken. Dessan diňlemäge gelenleriň aglabasy ýaşululardan ybarat bolsa, onda bagşy dessany pelsepewi äheňde, manylaryna artygrak öwüşgin berip, «Garry halar» ugry bilen dessan aýdypdyr. Toýa bagşy diňlemäge gelenleriň arasynda ýüreklerinde yşk-söýgüsi süýjäp başlan ýigitler agdyklyk edýän bolsa, onda bagşy süýji-süýji degişmeleri aýdyp, aşyk-magşuklaryň inçe duýgularyny juda saýhally beýan edip, «Ýaş söýer» ýolundan jemendä hezil beripdir. Her bagşynyň dessana başlamanka aýdýan sanawajy bar. «Türkmeniň öçmez hazynasy dessan eken, diňlänleriň başy asman eken. Baryny başdan aýdaýyn, gepimde ýalan tapsaňyz, yza gaýdaýyn. Dem şu demdir, özge deme dem diýme, aýtjagym köp, süýji sözüň kem diýme! Dutarym sözlär tar bilen, guşlar uçanda per bilen, belent daglar owadan başynda ap-ak gar bilen. Hezil etme pälwan bilen, ýykar seni emel bilen, iki agyz dessan aýdaýyn, golumda goşa tar bilen. Elkyssa, muhteser, yşk-söýgi, bir heser...» diýip dessana başlan

17 Mart 2021

Miras

Toý-baýram döwresi

Ýewropaly alymlaryň kitaplarynda Nowruz baýramynyň Parfiýada örän dabaraly bellenilendigi barada gyzykly maglumatlar aýdylýar. Halkyň arasynda aýdylýan bir rowaýata görä, Nusaý atly zenanyň elinde göterýän zümerret daşy bolupdyr. Gije-gündiziň baharky deňleşýän gününde, şemsi hasaby bilen hamal aýynyň birinji güni, häzirki hasabymyz bilen 22-nji martda Günüň nury öýüň tüýnüginden zenanyň golundaky zümerret daşyna düşüp, ojaga ot düşýär. Şondan soň gazan atarylyp, semeni bişirilýär. Parfiýanyň paýtagty Nusaýda ýörite ot ýakylýan öýleriň galyndylary häzire çenli hem saklanyp galypdyr. Bu baýramda birnäçe däpler berjaý edilýär. Baýram gününde myhmançylykda birek-birege sowgatlar paýlanylýar. Aýratyn hem çagalara, täze toý eden ýaş juwanlara sowgat paýlamak adata öwrülipdir. Täze günüň bereketli boljakdygyna ynanylyp, ýagly petir, külçe, pişme, börek, gowurdak, dograma, etli çörek, gatlama, palaw ýaly tagamlar taýýarlanylýar. Gözbaşy rowaýatlara we ynançlara siňen baýramçylykda orta çykarylýan esbaplar parahatçylygy we berekedi aňladýar. Gaplara guýlan suw päkizeligi, öýde ýakylan şem şowlulygy, ösümlikler bolsa nesil daragtyny alamatlandyrýar.

17 Mart 2021

Miras

Edep-terbiýäniň sazlaşygy

Ilkinji perzende ýüzi düşen enäniň bagty çagasyna bolan mähir-söýgüsi bilen sazlaşyp, maşgala agzybirliginiň pugtalanmagyna täsir edýär. Nowbaharda oglumyz Soltanjyk dünýä inen güni maşgalamyz üçin iň şatlykly gün bolupdy. Şol günden başlap, gaýynenem Zülfiýa Halymowa bäbege seretmek, sallançakda üwremek bilen baglanyşykly kän zatlary öwretdi. Obamyzda irki zamanlardan bäri çagany sallançaga salmak bilen baglanyşykly dessurlar häzire çenli dowam edýär. Gaýynenem çagany kyrk çilesinden çykýança sallançaga salmaly däldigini, entek etigmedik bäbegi rahat ýerde goraglap saklamalydygyny maslahat beripdi. Kyrk günden soň, çarşenbe güni oguljygymyzy süýji arzuwlar bilen sallançaga saldyk. Şol gün pişme bişirip, goňşulara paýladyk. Bäbek gutlamaga gelenler: «Öýüňizde sallançagyň bady ýatmasyn!», «Sallançagyňyz hemişe bäbekli bolsun!» diýip, ýagşy dilegleri etdiler. Oglumyz ese-boýa galsa-da, ýene çaga dünýä insin diýen niýet bilen dulumyzdaky sallançagy ýygnamadyk.

17 Mart 2021

Miras

Türkmen owazyna maýyldyr älem

Ýewropaly syýahatçy hem-de ilçi Aleksandr Býorns 1831—1834-nji ýyllarda Merkezi Aziýa, şol sanda türkmen topragyna syýahat edipdir. Ol 1834-nji ýylda Londonda neşir edilen uly göwrümli eserinde eden syýahatynyň özünde galdyran täsirlerini giňişleýin teswirläpdir. Aleksandr Býorns bu kitabynda Amyderýadan geçip, türkmen topragynyň sahawatlydygyna göz ýetirendigini, obadyr kentlerde myhmançylykda bolup, halkymyzyň myhmansöýerligi, aýdym-saz sungaty, däp-dessurlary barada täsirli maglumatlary toplandygyny beýan edipdir.

17 Mart 2021

Miras

Bahar we çaga oýunlary

Bahar pasly tebigatyň gözelleşýän, ýürekleriň joşýan döwri hasaplanylýar. Çagalar hem oýnaýan oýunlarynda, ýerine ýetirýän sanawaçlarynda, goşgudyr aýdymlarynda bu ajaýyp pasly wasp edýärler. Gulpajygy örüme girmedik gyzjagazlar ýagyş ýaganda:

17 Mart 2021

Miras

Pälwançylyk dessurlary

Türkmen halkynyň pälwançylyk dessurlary öz gözbaşyny has irki döwürlerden alyp gaýdýar. Toýa göreş tutmaga gelen ýigitleri şol obanyň pälwanlary myhman alypdyrlar. Uludan tutulýan toýlarda meşhur pälwanlar bilen birlikde ýaş pälwanlar hem güýç synanyşypdyrlar. Türkmençilikde eminler göreş meýdanyna çanak goýup, nähili baýrak goýulýandygyny yglan edýärler. Däbe görä, ilkibaşda kiçiräk baýraklar goýulýar. Onuň üçin ýaş pälwanlar orta çykýar. Öküz, düýe, haly ýaly baýraklary almak üçin özüne göwni ýetýän pälwanlar tutluşýarlar. Orta baş çanak goýlanda, entek ýagyrnysy ýere degmedik meşhur pälwanlar güýç synanyşýarlar.

17 Mart 2021

Miras

Peder ýoly — nesillere nusgalyk

Adamda käbir pikir ýöretmeler bolýar, ony ýürekden duýup, aňdan syzdyryp, gözýetimiňde şöhlelendirip bolsa-da, dil bilen, söz bilen beýan edip bolmaýar. Ýöne şol pikirleriň ýüregiňe jüňk bolup duran kagyz ýüzündäki ýazgysyny okanyňda ýa-da eşideniňde, «Bäh» diýip, birsellem doňup galanyňy, şol sözleri täzeden kelläňde aýlap, pikir ummanyna çümeniňi hem bilmän galýarsyň. Hormatly Prezidentimiziň «Watan diýlen düşünje ynsan üçin örän mukaddesdir. Bu düşünje adama ene süýdi, ata pendi bilen geçýär. Şoňa görä-de, Watan, ene toprak diýlen düşünjeler hemişe-de belent ýaňlanýar» diýen jümlesi-de hut şeýle duýgulary kalbyňa doldurýar. Bu sözleri okanyňdan soň, Watan mukaddesliginiň özen-örki hakdaky öňki düşünjeleriňe ýaňadan ser salýarsyň. Şonda Watan mukaddesliginiň gözbaşy barada şeýle jaýdar sözlemek üçin, tutuş dünýäni juda inçe duýmagyň, görmegiň, söýmegiň hem sözlemegiň gerekdigine düşünýärsiň. Hemişe belentden sarpalanýan watançylyk düşünjesi, türkmene arkama-arka geçip gelýär. Çünki ata-babalarymyz janyndan hem ileri tutýan ene topragyny, ata Watanyny iň ýokary gymmatlyk derejesine göterip, apalap, merdi-merdanalygyň, watansöýüjiligiň belent nusgasyny kemala getiripdirler. Erkinligiň, özbaşdaklygyň, agzybirligiň gymma

17 Mart 2021

Miras